czyli jak powstały prawa autorskie
W napisaniu niniejszego tekstu dużą rolę odegrała wizyta w Royal Irish Academy w Dublinie, gdzie od Głównego Bibliotekarza otrzymałem zdjęcia oraz zgodę na ich wykorzystanie na swojej stronie. Rzecz cała dotyczy najstarszego znanego w Irlandii rękopisu oraz pierwszego sporu o
prawa autorskie. Bohaterem tej opowieści jest ojciec chrzestny
wszystkich piratów - święty Kolumba. A sam manuskrypt to Cathach -
Psałterz św. Kolumby.
![](http://img692.imageshack.us/img692/2876/cathachriafol35r.jpg)
Irlandia w VI wieku była krajem, gdzie druidzi jeszcze odprawiali w lasach swoje pogańskie ceremonie, a już na skraju tych lasów powstawały chrześcijańskie klasztory. W klasztorze św. Finiana została napisana po łacinie księga zawierająca wszystkie Psalmy.
![](http://img707.imageshack.us/img707/7010/cathachroyalirishacadem.jpg)
Cała księga napisana została przy pomocy ptasich piór i czarnego atramentu. Powstawała przez 13 tygodni i liczyła 110 stron.
Każdą pierwszą literę kolejnego psalmu pracowity mnich wyróżnił,
powiększył i ozdobił. Na ówczesne czasy taka księga to było coś. Nic
dziwnego, że zachwycała VI -wiecznych znawców tematu.
![](http://img171.imageshack.us/img171/7010/cathachroyalirishacadem.jpg)
Pewnego
dnia do klasztoru św. Finiana zapukał św. Kolumba. Oczywiście w VI
wieku żaden z nich nie był jeszcze świętym. Dalsze wydarzenia pokazują
jednak, że już wtedy obaj bardzo się starali, tyle że każdy na swój sposób.
![](http://img809.imageshack.us/img809/7010/cathachroyalirishacadem.jpg)
Św.
Kolumba zachwycony Psałterzem pożyczył go od św. Finiana na jedną noc.
W tym krótkim czasie zdołał ją całą skopiować. Źródła nie podają, skąd
miał ptasie pióro i atrament, ale faktem jest, że na tych wszystkich
zdjęciach z Royal Irish Academy jest właśnie ta kopia św. Kolumby, o której właśnie mowa.
![](http://img683.imageshack.us/img683/7010/cathachroyalirishacadem.jpg)
Św.
Finian na wieść o czynie św. Kolumby wpadł w szał. Jednak jego
reakcja na skopiowanie kilkumiesięcznej pracy natrafiła na równie twarde
stanowisko św. Kolumby. W końcu chodzi o krzewienie chrześcijaństwa,
dwa Psałterze to przecież dwa razy więcej Słowa Bożego więc o co kaman?
![](http://img821.imageshack.us/img821/7010/cathachroyalirishacadem.jpg)
Rozwiązania sporu nie było, więc obaj udali się do króla Irlandii. High King Diarmait Mac Cerbhaill po zapoznaniu się z materiałem dowodowym orzekł bez zbędnej sylaby - "Tak jak cielę należy do matki, tak każda kopia księgi należy do autora oryginału". Ten pierwszy w historii werdykt w sprawie praw autorskich jest tym bardziej ciekawy, że król Diarmait Mac Cerbhaill nawet nie umiał czytać po łacinie. Ówczesnym językiem pisanym w Irlandii był ogham.
![](http://img155.imageshack.us/img155/7010/cathachroyalirishacadem.jpg)
Św.
Kolumba nie zgodził się z wyrokiem i nie oddał swojego Psałterza.
Uważał, że króla wspierają poganie i druidzi blokując krzewienie
chrześcijaństwa. Zgromadził więc armię i doprowadził do bitwy. Zginęło w
niej około 3000 ludzi. To sporo więcej niż w najbardziej znanej
irlandzkiej bitwie - Battle of the Boyne.
![](http://img197.imageshack.us/img197/7010/cathachroyalirishacadem.jpg)
Bitwa o piracką kopię manuskryptu przeszła do historii jako Battle of the Book – „Bitwa o Księgę”. Bitwę stoczoną w 561 roku pod Cúl
Dreimhne wygrał św. Kolumba. Dopiero podczas zbierania trupów z pola
boju św. Kolumba zrozumiał swój błąd. Nie po to przecież kopiował
świętą księgę, żeby ginęli mężni ludzie.
![](http://img6.imageshack.us/img6/7010/cathachroyalirishacadem.jpg)
Św.
Kolumba ze wstydem opuścił Irlandię. Porzucił swoją kopię Psałterza i
udał się na szkocką wyspę Iona, gdzie założył swój pierwszy klasztor, a
potem kolejne. Zapamiętano go jako Apostoła szkockich Piktów. Kilkaset lat później zakonnicy Kolumby uciekając przed Wikingami trafili w powrotem do do Irlandii, gdzie powstała najważniejsza księga Średniowiecza - Księga z Kells. Bogato ilustrowaną Book of Kells można dziś oglądać w pilnie strzeżonej bibliotece Trinity College w Dublinie.
Tymczasem
kopia św. Kolumby zaczęła żyć własnym życiem. Księga, która wygrała
bitwę nazwana została The Battler - Cathach - od irlandzkiego cath -
"bitwa". Przez setki lat przechowywano ją w złotej szkatule i zabierano
na wszelkie bitwy. Piracką kopię Kolumby używano jako amulet nawet
tysiąc lat po jego śmierci. Była "Księgą, która wygrywa bitwy",
talizmanem gwarantującym zwycięstwo, amuletem zwycięstwa.
![](http://img69.imageshack.us/img69/7010/cathachroyalirishacadem.jpg)
Z
Psałterza św. Kolumby przez wieki ubywało kolejnych stron. To, co
pozostało do naszych czasów zostało pracowicie zabezpieczone i schowane w
podziemiach Akademii w Dublinie. Trochę czasu poświęciłem, żeby tam
dotrzeć i obejrzeć na własne oczy te ocalałe 58 stron najstarszego
irlandzkiego manuskryptu. Są w większości nadpalone, poszarpane i
odbarwione. Zostały napisane 1500 lat temu więc oglądaniu ich
towarzyszył miły dreszczyk.
![](http://img140.imageshack.us/img140/7010/cathachroyalirishacadem.jpg)
Podsumuję tę historię. Psałterz
św. Finiana napisany w VI wieku został spalony przez Wikingów około 950
roku. Wcześniej św. Kolumba zdążył zrobić kopię tego manuskryptu.
Widziałem go tydzień temu w Dublinie, mieście zbudowanym przez Wikingów. Kopia
przetrwała dłużej niż oryginał. Odkryłem "Rękopis znaleziony w Dublinie", który powstał prawie pół wieku przed chrztem Polski. A Kolumba został jednym z 12 apostołów Irlandii.
_____________________________________
All photos courtesy of RIA
![](http://img97.imageshack.us/img97/7010/cathachroyalirishacadem.jpg)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz