Krzyż
celtycki jest jednym z charakterystycznych dla Irlandii motywów. Jest
tak rozpowszechniony i wtopiony w tutejszą kulturę, że oprócz kościołów i
cmentarzy, które są naturalnym środowiskiem dla symboli religijnych
ujrzeć go można w najprzeróżniejszych miejscach. Celtycki krzyż pojawia
się na filiżankach, hotelowych serwetkach, drzwiach do pubu,
proporczykach drużyn sportowych, ciężarówkach, kopertach, koszulkach,
oraz oczywiście na obrączkach, tatuażach i w sklepach z pamiątkami.
![](http://img269.imageshack.us/img269/7686/1highcrosstruck.jpg)
Pierwotny
pogański symbol celtyckiego krzyża jest wcześniejszy niż
chrześcijaństwo i ma symetryczną postać okręgu przeciętego dwoma liniami
w poziomie i w pionie. Jego symboliką zajmuje się tak wiele dziedzin
wiedzy, że nie będę tego tematu tu rozszerzał, wystarczy powiedzieć, że
nazywa się go „znakiem słońca” i „krzyżem solarnym”.
![](http://img697.imageshack.us/img697/1231/1highcrossnobber.jpg)
Starcie
pogańskiego Boga Słońce z chrześcijańskim Bogiem Ojcem, które miało
miejsce po przybyciu do Irlandii św. Patryka nie miało gwałtownego
przebiegu. Druidzi przewidzieli przybycie świętego i przygotowali dla
niego tylko jedną pułapkę w postaci zatrutego wina, z którym Patryk
sobie rzecz jasna poradził, w związku z czym nie było już większych
przeszkód w ochrzczeniu całej Irlandii.
![](http://img535.imageshack.us/img535/5328/5highcrossmonasterboice.jpg)
Jedno
z ramion celtyckiego krzyża zostało wydłużone w stronę ziemi i tak
powstał chrześcijański krzyż celtycki. Jego wzór zaczerpnięty z czasów
bezbożnych został o dziwo zaakceptowany przez papieża. W takim mniej
więcej pokojowym procesie pogaństwo wymieszało się z nową religią a
Irlandia wzbogaciła się w nowy symbol religijny.
![](http://img697.imageshack.us/img697/4769/2highcrossyellowfurze.jpg)
Najpiękniejszymi
okazami celtyckich krzyży, które możemy dziś podziwiać na Zielonej
Wyspie są tzw. „high crosses” czyli „wysokie krzyże”. Zostało ich
niewiele, są jedynie w około 40 miejscach, czasem po kilka w jednym.
![](http://img684.imageshack.us/img684/3276/16highcrosskells1.jpg)
Najstarsze
z nich powstały w VII wieku, najmłodsze w XII. Z reguły wykonywano je z
jednego kamiennego bloku i najczęściej były bogato rzeźbione. Surowcem
był zazwyczaj piaskowiec i wapień. "High cross" nie tylko znaczy
"wysoki". Przede wszystkim jest bardzo stary. Na zdjęciu poniżej tylko
ten z lewej jest "high cross". Pozostałe są dużo młodsze, chociaż
wyglądają podobnie.
![](http://img188.imageshack.us/img188/487/3highcrossmonasterboice.jpg)
Zdarzają
się monumenty, które nie są rzeźbione, albo wyglądają na niedokończone.
Wykonanie takiego masywnego pomnika ze tymi wszystkimi wyrzeźbionymi
scenami zajmowało lata a warto pamiętać, że na przełomie I i II
tysiąclecia zdarzało się, że trzeba było porzucać wszystko i uciekać
przed nadciągającymi skandynawskimi łupieżcami.
![](http://img64.imageshack.us/img64/9544/4highcrosskells4.jpg)
Wikingom trzeba jednak oddać, że zza morza przywieźli tu słowo „cross”, wcześniej był to po prostu „cheilteach”.
Płaskorzeźby
na tych irlandzkich monumentach to przede wszystkim sceny religijne, od
Adama i Ewy aż do ukrzyżowania. Nie jestem specjalistą w tej
dziedzinie, więc dla lepszego odczytania kamiennych komiksów posługuję
się schematami wykonanymi przez tych, którzy orientują się lepiej.
![](http://img188.imageshack.us/img188/1056/19highcrosskells7.jpg)
![](http://img188.imageshack.us/img188/5207/18highcrosskells6.jpg)
Kells - hrabstwo Meath
Dzięki
temu wiem również, że na niektórych wysokich krzyżach sprzed ponad 1000
lat można dostrzec symbole runiczne, znaki dawnych celtyckich druidów a
nawet znaki zodiaku. Jak rzekłem, krzyż celtycki to wynik przymierza
pogaństwa z nową religią. Później natomiast zdarzało się, że religijne
spory zamieniały te krzyże w szubienice. Na tym poniżej w 1798 roku
zawisło kilku katolickich mieszkańców. Ten Market Cross stał kiedyś w
środku wioski ale wraz z pojawieniem się asfaltu został przeniesiony pod
daszek.
![](http://img192.imageshack.us/img192/7798/6highcrosskells3.jpg)
Wysokie
krzyże wyznaczały miejsca religijnych obrzędów i chociaż w dzisiejszych
czasach różnie to tutaj wygląda, to "high crosses" często schowane w
równie wysokiej trawie obecnie stanowią wspaniałą pamiątkę z
zamierzchłego średniowiecza. Tylko nieliczne monumenty tego typu stoją w
centrum miasteczka jak na zdjęciach powyżej i poniżej.
![](http://img51.imageshack.us/img51/1183/17highcrosskells5.jpg)
Wiele
z nich towarzyszy zrujnowanym klasztorom, a do niektórych można trafić
tylko przez zabudowania gospodarskie, łąkę i kamienny mur otaczający
zapomniany cmentarzyk. I to pod warunkiem, że wie się przez którą
zagrodę należy przejść.
![](http://img717.imageshack.us/img717/9787/7highcrosscastlekeeran2.jpg)
Z
tego co wiem, w Dublinie nie ma już ani jednego „wysokiego krzyża”. W
stołecznym hrabstwie jest jeden zniszczony i jeden malutki. Aby
zobaczyć jakiś większy "high cross" na własne oczy trzeba się wybrać
gdzieś dalej. W ościennym hrabstwie Meath jest tych zabytków najwięcej w
kraju, więc polecam, bo blisko. Stoi tu dziewięć wysokich starych
pomników średniowiecza. Są w bardzo różnym stanie, schowane albo nie,
wysokie albo nie za bardzo.
![](http://img713.imageshack.us/img713/1807/8highcrosscastlekeeran1.jpg)
Niektóre
są tak małe, ze można je przeoczyć przechodząc obok. Innych nie
zauważyć po prostu się nie da. Poniżej najwyższy stary wysoki krzyż w
Irlandii – mierzy ponad 7 metrów wysokości.
![](http://img684.imageshack.us/img684/6287/9highcrossmonasterboice.jpg)
Wysokie
krzyże stoją dumnie głównie w Irlandii, kilka ich jest w Szkocji,
Walii, na Hebrydach i dwa na Wyspie Iona, te są prawdopodobnie
najstarsze.
![](http://img130.imageshack.us/img130/1425/20highcrossmonasterboic.jpg)
Krzyże
- pomniki ciągle niszczeją bo nie są przecież wieczne. Niektóre
ucierpiały w ciągu dziejów i działań najeźdźców i nie wiadomo już dziś
jak wyglądały dawniej.
![](http://img188.imageshack.us/img188/8206/10highcrosskells2.jpg)
Inne
dotrwały wprawdzie do naszych czasów ale uległy wiatrom i deszczom
zanim je zobaczyłem. Poniżej wzgórze Rock of Cashel i wyniosły kikut
olbrzymiego krzyża, który runął jakieś 30 lat temu. Udało mi się znaleźć
starą widokówkę, na której jeszcze stoi.
![](http://img64.imageshack.us/img64/9466/11highcrosscashel1.jpg)
Z bliska kolumna wygląda potężnie bo taki miał właśnie być ten stojący na wzgórzu wyniosły "high cross".
![](http://img64.imageshack.us/img64/5388/12highcrosscashel2.jpg)
Wokół postumentu w ziemię wrastają powoli jego zniszczone fragmenty.
![](http://img42.imageshack.us/img42/4839/13highcrosscashel3.jpg)
Mimo to w kraju jest jeszcze co oglądać. Oby "high crosses" stały jak najdłużej.
![](http://img713.imageshack.us/img713/2046/15highcrossahennry2z.jpg)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz